Các yếu tố tiên lượng sự thành công của một chương trình can thiệp tự kỷ (2)

nguồn ảnh từ spectrumnews

Ở phần trước, GS Reed đã phân loại các phương pháp can thiệp tự kỷ thành 6 nhóm. GS Reed đã tổng hợp các nghiên cứu suốt 40 năm nay, từ đó cung cấp cho chúng ta các yếu tố tiên lượng sự thành công của một chương trình can thiệp. Các yếu tố này được chia làm hai nhóm: đầu tiên, dĩ nhiên là nội lực của bé; và thứ hai, là các yếu tố thuộc về các phương pháp can thiệp. 

Vài lưu ý từ mình (Harry Le): 

- Các yếu tố tiên lượng này được tổng hợp từ các nghiên cứu. Mà các chương trình can thiệp thuộc dạng nghiên cứu thường phải đảm bảo chất lượng rất cao (dĩ nhiên rồi, hàng mẫu mà). Cho nên xin không bàn luận theo hướng: cái này là chỉ đúng với những team can thiệp đẳng cấp thế giới thôi, ở đây chúng tôi biết, chất lượng can thiệp không được như thế. 

- Mình ghi chú tên sách theo chuẩn sau, để phụ huynh tiện tra cứu, đối chứng: Handbook of Treatments for Autism Spectrum Disorder, Johnny Matson, Springer (2017) sẽ ghi chú là [Matson] và Interventions for Autism: Evidence for Educational and Clinical Practice, Phil Reed, Wiley (2016) sẽ ghi chú là [Reed]

Chúng ta hãy bắt đầu tìm hiểu.

Can thiệp hành vi toàn diện (Comprehensive behavioural interventions). 

- Tên chương trình can thiệp: EIBI, Lovaas, AVB, CABAS.

- Các đặc điểm của chương trình can thiệp giúp đạt hiệu quả tốt nhất:

1. Số giờ học hàng tuần [Matson và Reed]: 

- Tối thiểu 25 giờ can thiệp/tuần. CDC và Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ cũng đồng tình với số giờ tối thiểu này.  

- Vì sao phải học nhiều vậy? Vì như báo cáo ONTABA đã tổng kết, một chương trình can thiệp phải tác động vào 15 phân vùng phát triển của trẻ, do đó, làm sao một tuần can thiệp vài giờ mà đủ được [Matson]. 

2. Tổng thời gian can thiệp [Matson và Reed]

 - Tối thiểu 3 tháng (theo Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ) hoặc tối thiểu 1 năm (theo CDC). Trung bình: 2 năm [Reed].

-  Vì sao phải kéo dài như vậy? Có nhiều lợi ích, từ tăng IQ, tăng năng lực ngôn ngữ, vân vân,... xin đọc trong sách.

3. Can thiệp tại trung tâm [Reed]:

- Đưa bé tới trung tâm để can thiệp mang lại hiệu quả tốt hơn là can thiệp tại nhà.  

4. Chất lượng của chương trình can thiệp [Matson]

- Không phải chương trình can thiệp hành vi nào cũng có chất lượng như nhau. 

- Nguyên nhân: do sự khác nhau của việc áp dụng các nguyên lý can thiệp, khả năng áp dụng phương pháp khác nhau, giáo án can thiệp khác nhau, chất lượng của các bài kiểm tra theo dõi hiệu quả can thiệp.

5. Chất lượng và thời lượng của giám sát chương trình [Matson] 

- Can thiệp hành vi đòi hỏi phải có một người giám sát (BCBA) đạt chuẩn. 

- Việc giám sát, kiểm tra các kĩ thuật viên trong quá trình can thiệp là bắt buộc phải có. Theo chuẩn mực, việc giám sát này phải từ 10% - 20% tổng thời gian can thiệp. Ví dụ, con bạn được can thiệp 20 giờ/tuần, thì thời gian BCBA giám sát phải từ 2 - 4 giờ/tuần. 

5. Chương trình can thiệp có sự tham gia của cha mẹ [Matson] 

- Điều này rất dễ hiểu: trẻ cần toàn thể hóa kĩ năng học được từ thầy cô ra các môi trường tự nhiên, nên cha mẹ dĩ nhiên phải tham gia. 

- Các đặc điểm của bé (nội lực) giúp đạt hiệu quả tốt nhất:

1. Độ năng của tự kỷ [Reed] 

- Bé càng nặng, đáp ứng càng tốt với các chương trình can thiệp hành vi. Hiện tại, có nhiều chương trình can thiệp hành vi được soạn riêng cho trẻ nặng, như Essential for living.

2. Tuổi bắt đầu can thiệp [Matson và Reed] 

- Càng sớm càng tốt. Tuyệt vời nhất là bắt đầu lúc <2 tuổi. 

- Vì sao? Vì trẻ nhỏ chưa rớt lại phía sau nhiều so với các bạn cùng tuổi bình thường, chưa xuất hiện nhiều hành vi xấu. 

3. IQ [Matson và Reed] 

- IQ của trẻ lúc bắt đầu can thiệp mà >70 thì khả năng đáp ứng với can thiệp rất tốt. Nhiều trẻ sẽ có IQ bình thường sau khi can thiệp hành vi. 

4. Năng lực ngôn ngữ (language ability) và chức năng hành vi thích ứng (adaptive behaviour function) [Reed]   

- Nhiều nghiên cứu chỉ ra, lúc bắt đầu can thiệp mà bé đã có ngôn ngữ thì dự hậu tốt hơn.

- Hành vi thích ứng: để dễ hiểu khái niệm này, tốt nhất chúng ta cần cho bé làm bài lượng giá Vineland-3. Nếu bé có điểm Vineland càng cao (VABS >58) lúc bắt đầu can thiệp thì tiên lượng càng tốt. 

5. Bé và đồ chơi [Matson] 

- Lúc bắt đầu can thiệp, nếu bé thích chơi với nhiều loại đồ chơi khác nhau, đó là một dấu hiệu tốt. 

6. Bé đáp ứng nhanh với can thiệp [Matson] 

- Nếu bé nhanh chóng biết bắt chước âm, nắm được kĩ năng về ngôn ngữ nhanh chóng trong vòng 16 tháng đầu can thiệp hoặc trước 42 tháng tuổi, thì sau 2 năm, tiên lượng của bé rất tốt.

[Cập nhật ngày 11 tháng 10 năm 2020]