Cùng đọc sách ESDM (1) - Vai trò của phương pháp ESDM

[Cập nhật ngày 10 tháng 12 năm 2022]

Sơ lược về não bộ của trẻ tự kỷ và các phương pháp can thiệp sớm

Mọi người đều biết, não bộ của trẻ tự kỷ đều bị tổn thương. Các tổn thương này có thể là dày, mỏng, mất chức năng,... Các tổn thương này thường do gene, xuất hiện từ từ. [1]

Điều trị tự kỷ, do đó, không đơn thuần là uốn nắn hành vi, mà còn là tái cấu trúc não bộ. Hiện nay, không một thuốc nào, hay thức ăn, vitamin nào, có bằng chứng cho thấy có thể sửa chữa được bộ não của trẻ tự kỷ. Duy nhất, chỉ có các liệu pháp can thiệp dựa trên phân tích hành vi (ABA) là làm được. [1] 

ABA trải qua cải tiến, theo sự tiến bộ của khoa học thần kinh, hình ảnh học, khoa học hành vi, nhi khoa, hiện nay được xem là cái ô, một triết lý bao trùm nhiều phương pháp. Dưới tán ô đó, các phương pháp can thiệp sớm nở rộ. Các phương pháp dựa vào ABA đều sử dụng một hoặc một vài phương án trong số 30 phương án tiếp cận được công nhận. Khi trẻ đến trung tâm can thiệp, người ta căn cứ vào từng trẻ mà lựa chọn món "buffet" điều trị, kết hợp nhiều loại phương án khác nhau. [2] Não của trẻ <3 tuổi có một đặc tính rất tuyệt, là sự "đàn hồi", tính hồi phục rất cao. Dùng ABA cho trẻ có thể sửa chữa các sai sót trên não bộ: chỗ nào bị thiếu synapses, ABA giúp bổ sung; chỗ nào bị dày quá, ABA giúp làm mỏng đi; chỗ nào xơ chai quá, ABA giúp tạo một đường kết nối vòng qua,... Tất cả không phải nói chơi, mà đã được nghiên cứu bằng MRI não hẳn hoi.

Muốn được như vậy, cần: can thiệp sớm cho trẻ và can thiệp chất lượng và lâu dài. Can thiệp sớm, nghĩa là khi trẻ <3 tuổi, tuổi mà não bộ còn dễ sửa chữa, còn phát triển nhiều. Can thiệp chất lượng, nghĩa là phải có 1 nhóm điều trị chuyên nghiệp làm việc với con là chủ yếu, cha mẹ chỉ là phụ, có giáo án, có điều chỉnh theo sức học, điểm mạnh điểm yếu của con. Can thiệp lâu dài là phải vài năm, thường là tới 5-6 tuổi.

Hiện nay, phương pháp can thiệp sớm có bằng chứng khoa học mạnh mẽ (nghĩa là đã áp dụng trên trẻ tự kỷ ở năm châu, đủ các độ nặng khác nhau, được nghiên cứu cẩn thận) là EIBI. EIBI là thuật ngữ dành cho các phương pháp can thiệp sớm (E) với cường độ cao (I) vào các hành vi của trẻ (B). EIBI là một loại can thiệp dựa vào 30 cách tiếp cận của ABA. Tùy vào từng trẻ mà chọn các phương án tiếp cận phù hợp. Xin đọc thêm ở đây. Khoảng 10 năm trở lại đây, một phương pháp EIBI mới nổi lên chính là ESDM. ESDM là cái đang được nhắc tới nhiều tại Hoa Kỳ và được áp dụng đại trà tại nhiều nước Âu Châu vì:

- Tự nhiên: trẻ học với cha mẹ, trong môi trường tại nhà, với các hoạt động thường nhật, thông qua sinh hoạt đời thường. Rất tiện lợi.

- Tiết kiệm: thời gian cần làm việc với nhóm trị liệu chuyên nghiệp ít hơn (15 giờ/tuần) so với >20 giờ/tuần (thường là 30 giờ/tuần) của phương pháp EIBI.

- Tăng chỉ số thông minh (IQ): nhóm nghiên cứu ESDM cho biết, các em theo chương trình của họ, sau 2 năm, chỉ số IQ tăng thêm trung bình 17.6 điểm (so với 7 điểm nếu trị liệu theo các phương pháp truyền thống). [3]

- Giảm độ nặng, nghiên cứu đầu tiên cho thấy can thiệp bằng ESDM trong 2 năm liên tục thì gần 30% trẻ sẽ giảm độ nặng (từ tự kỷ chuyển sang PPD-DOS).[3]

- Đặc biệt hơn, nếu nhóm nghiên cứu can thiệp từ rất sớm (6 tháng tuổi) thì nhiều trẻ sau đó test lại thì không còn dấu hiệu của trẻ tự kỷ. [4] Điều này rất quan trọng, vì nhiều phụ huynh có con tự kỷ rất lo lắng khi quyết định có thêm bé nữa. ESDM cho họ một hy vọng, vì nếu bạn nhận ra trẻ tiếp theo có dấu hiệu tự kỷ từ 6 tháng, hãy áp dụng ESDM, bé sẽ ổn.

- Bác sĩ khuyên dùng: vì các ưu điểm trên, các bác sĩ chuyên về tư kỷ tại Hoa Kỳ rất hay ghi vào bệnh án lời khuyên nên đọc và thực hành ESDM tại nhà. Phụ huynh của các em bé ở những vùng nông thôn xa xôi của Mỹ, thường phải chờ rất lâu trước khi nhận được can thiệp, cũng thực hành ESDM trước cho con họ.

Tài liệu

- Bản tiếng Anh dành cho phụ huynh (không có checklist).

- Bản tiếng Anh dành cho nhà chuyên môn (có checklist, phụ huynh nên mua).

- Bản tiếng Anh dành cho nhà chuyên môn dùng để can thiệp theo nhóm.

- Bản dịch tiếng Việt. 

- Trang web miễn phí có các video hướng dẫn cho phụ huynh: Help is in Your Hands.

Tài liệu tham khảo

[1] Landa RJ. Efficacy of early interventions for infants and young children with, and at risk for, autism spectrum disorders. Int Rev Psychiatry. 2018;30(1):25–39. doi:10.1080/09540261.2018.1432574

[2] https://www.bacb.com/wp-content/uploads/2017/09/ABA_Guidelines_for_ASD.pdf

[3] Schreibman, Laura, et al. "Naturalistic developmental behavioral interventions: Empirically validated treatments for autism spectrum disorder." Journal of autism and developmental disorders 45.8 (2015): 2411-2428.

[4] Rogers SJ, Vismara L, Wagner AL, McCormick C, Young G, Ozonoff S. Autism treatment in the first year of life: a pilot study of infant start, a parent-implemented intervention for symptomatic infants. J Autism Dev Disord. 2014;44(12):2981–2995. doi:10.1007/s10803-014-2202-y